Η ιστορία του Ελληνικού «Πενταγώνου»: Από το ξενοδοχείο Μεγάλη Βρετάνια, στο σημερινό κτίριο της Μεσογείων με τη νέα βιοκλιματική όψη
Από τις 22 Μαΐου του 1955 άρχισε η εγκατάσταση των στελεχών των Ενόπλων Δυνάμεων στις πτέρυγες του Πενταγώνου – Στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο η έκταση των 221.000 τ.μ. ήταν αεροδρόμιο – Δείτε φωτογραφίες
Γεωργία Σαδανά
Με την τελετή εγκαινίων της νέας βιοκλιματικής του όψης σηματοδοτείται η είσοδος του ελληνικού Πενταγώνου στον 21ο αιώνα, το οποίο αποτελεί όχι μόνο τη φυσική και διοικητική έδρα των ελληνικών Ενόπλων Δυνάμεων, αλλά και αναπόσπαστο μέρος της εποποιίας του 1940.
Παρότι οι προσπάθειες αναδιοργάνωσης του ελληνικού στρατού είχαν ξεκινήσει από το 1936, με την κήρυξη του Ελληνοϊταλικού πολέμου στις 28 Οκτωβρίου του 1940 και την ανάθεση της Αρχηγίας του Στρατού Ξηράς στον Αντιστράτηγο Αλέξανδρο Παπάγο, συγκροτείται την ίδια ημέρα Γενικό Στρατηγείο, το οποίο εγκαταστάθηκε στο Ξενοδοχείο «Μεγάλη Βρεταννία», αναλαμβάνοντας το γενικό συντονισμό των πολεμικών επιχειρήσεων.
Μετέπειτα, καθώς ο πόλεμος βρισκόταν σε πλήρη εξέλιξη, το Γενικό Επιτελείο Στρατού στεγαζόταν στον πρώτο όροφο της σημερινής Βουλής μέχρι και τη λήξη των επιχειρήσεων, ενώ το 1950 συστήνεται για πρώτη φορά το Υπουργείο Εθνικής Άμυνας.
Παράλληλα, την ίδια περίοδο εκκινεί ένας προβληματισμός για την στέγαση του Γενικού Επιτελείου Στρατού, το οποίο καταλήγει -από τύχη- στην σημερινή του τοποθεσία, δηλαδή σε έκταση 221.000 τ.μ. μεταξύ των Δήμων Παπάγου – Χολαργού και Ψυχικού.
Ωστόσο, στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο η συγκεκριμένη έκταση, όπου σήμερα στεγάζεται το Υπουργείο Εθνικής Άμυνας είχε χρησιμοποιηθεί ως αεροδρόμιο και το 1932 αποφασίστηκε πως εκεί θα οικοδομηθεί νοσοκομείο. Οι προκαταρκτικές εργασίες, μάλιστα, ξεκινούν την 1η Οκτωβρίου 1951 με πιστώσεις του «Σχεδίου Μάρσαλ», αλλά δύο χρόνια αργότερα καλλιεργείται η ιδέα της μεταφοράς εκεί του Γενικού Επιτελείου Στρατού, που έδρευε ως τότε στην συμβολή των οδών Πανεπιστημίου με Κριεζώτου. Ένα χρόνο αργότερα, το 1954 αποφασίζεται τελικά η εγκατάσταση στο σημερινό Πεντάγωνο του Γενικού Επιτελείου Στρατού και από τις 22 Μαϊου του 1955 και εξής, άρχισε η εγκατάσταση των στελεχών των Ενόπλων Δυνάμεων στις πτέρυγές του μέσα από διαρκείς επεκτάσεις, με τελευταία αυτή του 1977.
Η νέα όψη του Πενταγώνου
Στα χρόνια που ακολουθούν, η εξωτερική εικόνα του Πενταγώνου δεν μεταβάλλεται δραματικά, παρά τις ανακαινίσεις και τις προσθέσεις νέων κτιρίων εντός του Στρατοπέδου Παπάγου, μέχρι την στιγμή που το Υπουργείο Εθνικής Άμυνας αποφασίζει τη ριζική ανακαίνιση της όψης του, με μια βιοκλιματική προοπτική.
Το έργο, το οποίο αποτέλεσε μια από τις προτεραιότητες του Υπουργού Εθνικής Άμυνας, Νίκου Δένδια περιλαμβάνει την κατασκευή μιας νέας βιοκλιματικής πρόσοψης στο κεντρικό κτήριο και συγκεκριμένα στην νότια όψη του, σε συνδυασμό με την ανάπλαση του περιβάλλοντος χώρου μπροστά στη Λεωφόρο Μεσογείων. Η σχεδίαση έχει την υπογραφή του πλέον διάσημου Έλληνα Γλύπτη, Καθηγητή της Αρχιτεκτονικής της Πολυτεχνικής Σχολής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης κ. Κώστα Βαρώτσου, και της συνεργάτη του, Χρυσάνθης Ασπρουλοπούλου, Αρχιτέκτονα Μηχανικού, ενώ η χρηματοδότηση προέρχεται από δωρεά της εταιρείας «Metlen Energy & Metals ΑΕ».
Ταυτόχρονα, το έργο προσεγγίστηκε ως ένα ενιαίο σύνολο. Στο κεντρικό του τμήμα έχει τοποθετηθεί το έργο του κ. Βαρώτσου «Κιβωτός Εθνικής Μνήμης», το οποίο εγκαινιάστηκε στις 26 Μαρτίου 2025 από τον Υπουργό Εθνικής Άμυνας Νίκο Δένδια. Η «Κιβωτός Εθνικής Μνήμης» πλαισιώνεται από δύο ελαιώνες, οι οποίοι έχουν σχεδιαστεί με σκοπό να δημιουργήσουν έναν τόπο μνήμης που δεν είναι μνημειακός με την κλασική έννοια, αλλά βιωματικός. Μια κιβωτός από γυάλινες κολόνες μέγιστου ύψους έξι μέτρων όπου κάθε βήμα είναι μια συνάντηση με το παρελθόν. Πάνω τους είναι γραμμένα όλα τα ονόματα των 121.692 πεσόντων των Εθνικών Αγώνων της Ελλάδας, ενώ το φως διαπερνά το υλικό και τα ονόματα αιωρούνται στον χώρο. Η νέα βιοκλιματική όψη του ΓΕΕΘΑ, το μνημείο «Κιβωτός Εθνικής Μνήμης» και ο διαμορφωμένος περιβάλλων χώρος με τους δύο ελαιώνες δεν αντιμετωπίστηκαν ως ξεχωριστές επεμβάσεις, αλλά ως μέρη μιας κοινής αρχιτεκτονικής αντιμετώπισης. Οι δύο ελαιώνες με 25 και 28 ελαιόδεντρα, συμβολίζουν την 25η Μαρτίου 1821 και την 28η Οκτωβρίου 1940 αντίστοιχα.
Επιπλέον, στο πίσω μέρος της κιβωτού, βρίσκεται η νότια όψη του κεντρικού κτηρίου του Υπουργείου Εθνικής Αμύνης, η οποία έχει αναδιαμορφωθεί, συμβάλλοντας στην κάλυψη των απαραίτητων απαιτήσεων ασφαλείας, την ενίσχυση της λειτουργικότητας και την αναβάθμιση της αισθητικής και ενεργειακής απόδοσης των εγκαταστάσεων.
Σύμφωνα με τον καθηγητή κ. Βαρώτσο, η νέα όψη μήκους 340 μέτρων και ύψους 30 μέτρων, οργανώνεται μέσω κατακόρυφων στοιχείων και συγκεκριμένα λευκών περσίδων αλουμινίου, τοποθετημένων σε ρυθμό πύκνωσης και αραίωσης δημιουργώντας μια οπτική αίσθηση νοητής κιονοστοιχίας που δίνει στο κτήριο μια αυστηρή δομή. Η σκάλα της κεντρικής εισόδου έχει ελλειπτικό σχήμα και αποτελεί από μόνη της ένα έργο τέχνης, καθώς το μεγαλύτερο σκαλοπάτι της έχει μήκος 73,8 μέτρα. Η σκάλα αντιμετωπίζεται ως ενιαίο γλυπτικό στοιχείο, όπου μια οριζόντια καμπύλη διορθώνει την παραμόρφωση από την καθετότητα των περσίδων, δημιουργώντας μια αίσθηση σταθερότητας και αρμονίας.
Ακόμη, οι είσοδοι του κτηρίου είναι οι είσοδοι για τα Γενικά Επιτελεία Εθνικής Άμυνας, Στρατού, Ναυτικού και Αεροπορίας, και ενσωματώνονται στη συνολική συνθετική λογική ως μια διακοπή του ρυθμού. Με αυτόν τον τρόπο, η νέα όψη δημιουργεί μια διαρκή αίσθηση κίνησης και προοπτικής, όπου η δυναμική της συγχωνεύεται με τον περιβάλλοντα χώρο, την κιβωτό, και τις διαμορφώσεις πρασίνου, προσφέροντας μια ενιαία εμπειρία του χώρου.
Κατά τις νυχτερινές ώρες, ο εξωτερικός φωτισμός του κεντρικού κτηρίου έχει τοποθετηθεί κατάλληλα, ώστε να τονίζει την καθετότητα των λευκών περσίδων που παρατηρείται κατά τη διάρκεια της ημέρας, ενώ παράλληλα δεν αποκρύπτει τον εσωτερικό φωτισμό των γραφείων και των εργασιών που λαμβάνουν χώρα μέσα στο κτήριο. Στο ίδιο πλαίσιο, το συνολικό έργο της ανάπλασης συμπληρώνει η διαμόρφωση των χώρων πρασίνου στο σύνολο του νότιου τμήματος του στρατοπέδου. Συγκεκριμένα, καταργήθηκαν διάσπαρτοι χώροι στάθμευσης οχημάτων και έδωσαν την θέση τους σε διαμορφωμένους χώρους πρασίνου. Συγκεκριμένα, στα προϋπάρχοντα δέντρα προστέθηκαν νέα, ανεβάζοντας τον συνολικό τους αριθμό σε 500, δημιουργώντας έναν μικρό πνεύμονα πρασίνου, στην καρδιά της πόλης. Επιπρόσθετα, στη βόρεια όψη του κεντρικού κτηρίου του Στρατοπέδου ασφαλτοστρώθηκαν οι απαραίτητοι χώροι, που χρησιμοποιούνται για την στάθμευση των υπηρεσιακών και ιδιωτικής χρήσης επιβατικών οχημάτων του προσωπικού που εργάζεται καθημερινά στις διάφορες υπηρεσίες του Υπουργείου Εθνικής Άμυνας.
Η επόμενη μέρα
Η πλήρης αναβάθμιση του Πενταγώνου δεν σταματά, όμως, εδώ. Αντίθετα, σύμφωνα με πληροφορίες, έχει ήδη δρομολογηθεί η ενεργειακή αναβάθμιση και η επέκταση ενεργειακής πρόσοψης στο σύνολο του κεντρικού κτηρίου, καθώς και η ανακαίνιση των εσωτερικών χώρων εργασίας, με σκοπό την περαιτέρω αύξηση του περιβαλλοντικού αποτυπώματος του Στρατοπέδου «ΠΑΠΑΓΟΥ» στην περιοχή.
ΠΗΓΗ: protothema.gr
