Πηγή φωτογραφίας: «Ισοζύγιο Στρατιωτικής Ισχύος»
Με αφορμή την υπόθεση διαρροής απόρρητων πληροφοριών από Γάλλους στρατιώτες, το ΓΕΕΘΑ ετοιμάζει τον πρώτο «οδικό χάρτη» για τη χρήση των social media από στελέχη και οπλίτες
Σταύρος Ιωαννίδης
Ήταν 11 Φεβρουαρίου 2019 όταν ένας Τούρκος οπλίτης που υπηρετούσε στη 14η Τεθωρακισμένη Ταξιαρχία στην κατεχόμενη Κυθρέα της Κύπρου, ανάρτησε μια selfie στο Instagram και αποκάλυψε, χωρίς να το γνωρίζει, ένα σημαντικό μυστικό. Στο φόντο βρισκόταν σταθμευμένο ένα άρμα μάχης Leopard-2A4 του τουρκικού στρατού το οποίο, άγνωστο πότε, είχε μεταφερθεί κρυφά από τον Έβρο στα κατεχόμενα.
Ο στρατιώτης συμμετείχε σε μια «διαδικτυακή» πρόκληση που ονομαζόταν «μοιράσου μια φωτογραφία με τη στολή σου». Αθελά του αποκάλυψε ότι η Τουρκία αναβάθμισε τις δυνάμεις της στα κατεχόμενα, αντικαθιστώντας τα παλαιότερης τεχνολογίας άρματα μάχης Μ48Α5 με τα πολύ πιο ισχυρά Leopard 2-A4. Τη φωτογραφία, όπως ήταν αναμενόμενο, «αλίευσε» ο Ε’ Κλάδος του ΓΕΕΘΑ με την Αθήνα και τη Λευκωσία να προβαίνουν σε όλες τις απαραίτητες ενέργειες σε διπλωματικό αλλά και επιχειρησιακό επίπεδο.
Ο Τούρκος στρατιώτης «έκαψε» το πλεονέκτημα του «αιφνιδιασμού» που διατηρούσαν έως τότε οι κατοχικές δυνάμεις καθώς το πυροβόλο των 120 χιλιοστών του Leopard έχει μεγαλύτερη εμβέλεια από εκείνο του Μ48. Επιπλέον, οδήγησε σε αυστηρές ποινές αλλά και την απαγόρευση των selfies στον τουρκικό στρατό.
Διαβαθμισμένες πληροφορίες στην ψηφιακή εποχή
Η χρήση smartphones και η καθημερινή «συνήθεια» της ανάρτησης φωτογραφιών, της χρήσης ψηφιακών χαρτών, ακόμη και της live μετάδοσης μέσω των εφαρμογών κοινωνικής δικτύωσης από ένστολους αλλά και πολίτες κάνουν την πιο ικανή υπηρεσία πληροφοριών να μοιάζει με ερασιτεχνική ομάδα. Ο όγκος της πληροφορίας που διακινείται ακούσια ή εκούσια είναι τεράστιος και ένα παρατηρητικό μάτι μπορεί να εντοπίσει με σχετική ευκολία απόρρητες και διαβαθμισμένες πληροφορίες.
Κάτι ανάλογο συνέβη σε ένα από τα πυρηνικά υποβρύχια της Γαλλίας. Όπως αποκάλυψε η Le Monde, μέλη του πληρώματος διέρρευσαν εξαιρετικά ευαίσθητες πληροφορίες αναφορικά με τον αριθμό των περιπολιών του υποβρυχίου γύρω από το νησάκι Λονγκ στη Βρετάνη, το οποίο αποτελεί τη βάση των υποβρυχίων που φέρουν πυρηνικές κεφαλές. Οι Γάλλοι ναύτες ανέβαζαν στην ψηφιακή εφαρμογή Strava το πρόγραμμα γυμναστικής τους, δίνοντας με αυτόν τον τρόπο στοιχεία για τη ρουτίνα του υποβρυχίου και τις ημέρες που αυτό βρισκόταν σε περιπολία.
Ανάλογες διαρροές έχουν συμβεί στους μεγαλύτερους στρατούς του κόσμου. Το 2017, Αμερικανοί στρατιώτες αποκάλυψαν την ακριβή τοποθεσία της βάσης τους στο Αφγανιστάν αλλά και τα μονοπάτια που χρησιμοποιούσαν για το καθημερινό τους τζόκινγκ, ανεβάζοντας το πρόγραμμά τους στην ίδια εφαρμογή γυμναστικής, όπως και οι Γάλλοι ναύτες. Μάλιστα, με μια απλή αναζήτηση μπορούσε κανείς να δει τις διαδρομές που ακολουθούσαν κάθε πρωί οι Αμερικανοί σε βάθος διετίας. Τα δεδομένα καταγράφονταν από στρατιώτες που είτε χρησιμοποιούσαν κάποιο αξεσουάρ, όπως τα ηλεκτρονικά ρολόγια, για να καταγράφουν στοιχεία σχετικά με την άθλησή τους, είτε από χρήστες που είχαν εγγραφεί απευθείας στην εφαρμογή Strava ή αντίστοιχα applications.
Η χρήση smartphones και ανάλογων αξεσουάρ αποκάλυψε, σύμφωνα με ρεπορτάζ της ισραηλινής Haaretz, σημαντικές πληροφορίες αναφορικά με τον ισραηλινό στρατό, τις οποίες αξιοποίησε η Χαμάς στη βάρβαρη επίθεση που εξαπέλυσε στις 7 Οκτωβρίου 2023. Εκτός από τις τοποθεσίες των βάσεων, οι τρομοκράτες γνώριζαν ποιοι στρατιώτες υπηρετούν σε αυτές, τη ρουτίνα τους, τις οικογένειές τους και πολλές ακόμη λεπτομέρειες για τη ζωή τους.
Οι διαρροές ευαίσθητων πληροφοριών, όμως, δεν γίνονται μόνο από ένστολους. Τον Μάιο του 2023, μια ρωσική επίθεση στο Κίεβο στόχευσε τα αντιαεροπορικά συστήματα Patriot, προκαλώντας περιορισμένες ζημιές σε ένα από αυτά. Η μεγάλη «ζημιά» όμως, έγινε από τους πολίτες οι οποίοι ανέβασαν βίντεο στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης με τα αντιαεροπορικά να εξαπολύουν πυραύλους για να αντιμετωπίσουν τη ρωσική επίθεση. Η ουκρανική υπηρεσία πληροφοριών εντόπισε τουλάχιστον έξι κατοίκους του Κιέβου, οι οποίοι αποκάλυψαν τις θέσεις των πολύτιμων αντιαεροπορικών Patriot.
«Εγχειρίδιο» από το ΓΕΕΘΑ
Για να αντιμετωπίσει τον κίνδυνο διαρροής ευαίσθητων πληροφοριών, το ΓΕΕΘΑ ετοιμάζει τον πρώτο «οδικό χάρτη» για τη χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης από τα στελέχη των ενόπλων δυνάμεων και τους οπλίτες. Αρμόδιες πηγές αναφέρουν στην «Κ» ότι η εντολή έχει δοθεί σε αρμόδια υπηρεσία του γενικού επιτελείου και ως πρότυπο θα χρησιμοποιηθεί το αντίστοιχο αμερικανικό μοντέλο. Το «εγχειρίδιο» θα είναι έτοιμο μέσα στους επόμενους μήνες και θα διανεμηθεί στα επιτελεία για να φτάσει, εν τέλει, σε κάθε μονάδα.
Το υφιστάμενο πλαίσιο απαγορεύει τη χρήση κινητών ή ψηφιακών εφαρμογών σε στρατιωτικές επιχειρήσεις, ασκήσεις ή κατά την εκτέλεση των καθηκόντων των στελεχών. Η ηγεσία ωστόσο έκρινε ότι αν και δεν μπορεί να απαγορευτεί η χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης στην ιδιωτική ζωή των στελεχών, θα πρέπει να δοθούν κατευθυντήριες οδηγίες για την αποφυγή «ατυχημάτων» που θα οδηγήσουν σε ακούσια διαρροή ευαίσθητων ή απόρρητων πληροφοριών.
Ο αμερικανικός στρατός προτρέπει τα στελέχη του να μιλήσουν στις οικογένειές τους σχετικά με την ασφάλεια των επιχειρήσεων (OPSEC) ώστε να γνωρίζουν τι επιτρέπεται να αναρτούν στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, να απενεργοποιούν τα συστήματα γεωγραφικού εντοπισμού στα κινητά και τις κάμερές τους, να ενεργοποιήσουν όλες τις επιλογές ασφαλείας στις ψηφιακές εφαρμογές, όπως την επαλήθευση με δύο βήματα και να ελέγχουν προσεκτικά τις φωτογραφίες και τα βίντεό τους πριν τα αναρτήσουν, προσέχοντας να μην αποκαλύψουν επιχειρησιακές ή προσωπικές πληροφορίες. Στη λίστα με όσα δεν πρέπει να κάνουν, τονίζεται να μην αναρτούν λεπτομέρειες για την αποστολή τους και τις διαδικασίες ασφαλείας, να μην ανακοινώνουν τοποθεσίες ή την ανάπτυξη της μονάδας τους, να μην αποκαλύπτουν πληροφορίες για τις απώλειες συναδέλφων τους, να μην ανεβάζουν φωτογραφίες με κατεστραμμένο στρατιωτικό υλικό ή εξοπλισμό και να μην αποκαλύπτουν λεπτομέρειες για το ηθικό ή τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι ίδιοι και οι μονάδες τους.
